3B Scientific Chimpanzee Skull (Pan troglodytes), female - Manual (Page 20)

®
20
Türkçe
Şempanze¹
Tür Pan troglodytes (Gmelin, 1788)²
Altfamilya Ponginae Allen, 1925
Familya Pongidae Elliot, 1913
Superfamilya Hominoidea Simpson, 1931
Alt sıra Catarrhina Hemprich, 1820
Alttakım Simiae Haeckel, 1866
Takım Primates Linnaeus, 1758
Bu genç erişkin kafatası, orta ölçekli dişi şempanze nispeten düşük seviyede kabartılar gösterir. Belli supra-
orbital sırtlar haricinde, serebral kafatası biraz daha düzgün görünür ve karşılaştırma yapılırsa insan kafatasına
benzerlik olabilir³. Yaşlı hayvanlarla bu karşılaştırma benzerlik göstermez.
Şempanze iskeletinde, serebral kafatası ile ilişkili olarak yüz/çene kısmındaki orantısız boyut görülebilmektedir.
Bu ilişki, sadece postnatal büyümede gelişmekte olup ikinci diş çıkarma döneminde görülmektedir.
Atlas bağlamındaki artkafa kondili ve büyük artkafa boşluğu iskeletin arka tarafında bulunmaktadır. Burada da,
yeni doğan veya bebek hayvan arasındaki zıtlık görülmektedir.
İskeletin eşey ayrılığı şempanzelerde diğer Ponginae’lere göre ilk bakışta daha az belirgindir. Bu bağlamda
incelenen primatlar için durum aynıdır, erkek şempanzelerin daha geniş bir beyin hacmi, daha büyük farklı
yapıda köpek dişi ve daha kabarık bir iskeleti vardır. Tüm durumlarda olgun erkekler ve olgun dişiler sagital
kreste sahiptir. Tüm yetişkin hayvanlar ön kafaları yüzünden artkafa krestine sahiptir.
Genel olarak supra-orbital kabartılar (tori supraorbitales) oluşur. Bunlar birleşik kenar kabartısı oluşturmak için
glabella kabartısı tarafından yönlendirilir. Ön sinüsler öne çıkmaktadır. Bu gelişim kalıcı dişler ve çiğneme abra-
syonu ile diş kullanımı ile ilişkili olarak meydana gelmektedir⁴.
Altçenenin (ramus mandibulae) üst tarafı daha düşüktür. Ponginae’de premolar ve molar dişler aşağı yukarı
paralel düzenlenmiştir. Bunların önünde ön dişler vardır. Cinsiyete göre farklılık gösteren, hançere benzeyen
köpek dişleri oklüzyon düzleminde yayılmıştır. Bu sebeple, köpek dişi ve birinci premolar arasındaki üst çenede,
bir boşluk vardır. Bu boşluğa alt köpek dişi girer. Ön dişler birbirlerinin üstüne biner, bu da yemeyi kolaylaştırır,
arka dişler ise daha geniştir, ezme işlemi içindir idealdir-molar durumunda görülür-eğrelti olarak bilinir ve insan-
larda da görülmektedir. Şempanzelerde de, enamel oklüzyon alanında iz bırakır, bunların sayısı azdır ancak
özelliklidir.
1900 yılında E. Selenka tarafından yapılan öncü çalışmalar sonucu, şempanzeler insanlara en yakın olan canlı
olarak kabul edilmektedir. Orangutandan farklı özellikleri vardır.